De escalatieladder van Glasl

De escalatieladder beschrijft de stappen waarin een conflict zich ontwikkelt en laat zien waar de betrokken partijen zich bevinden in een conflict. Het model wordt gebruikt bij conflictbemiddeling, crisisbestrijding en in de hulpverlening.

Elke stap omlaag (het escaleren) wordt veroorzaakt door een bepaalde prikkel. Bijvoorbeeld een eenzijdige actie van de ander waar je veel last van hebt, een mailbericht dat je in het verkeerde keelgat schiet, een verhaal dat je hoort over het fantastische huis dat jouw ex met de nieuwe partner gekocht heeft. Omdat je op elkaar reageert zal jouw spontane reactie weer een prikkel zijn voor de ander.
Op die manier doorloop je, met de ander, de ene fase na de andere en wordt de weg terug steeds moeilijker.

Tot de zevende trede van het model kun je gelukkig ook stappen omhoog zetten bij een positieve prikkel. Daarbij kun je denken aan een excuus, een blijk van waardering of getoonde interesse. Jouw positieve reactie zal weer een positieve prikkel voor de ander zijn.

In onderstaande afbeelding kun je zien hoe het escaleren van een conflict verloopt.

Onder de afbeelding kun je een citaat lezen uit het boek 'de Fontein' van Els van Steijn. Zij beschrijft helder en invoelbaar hoe makkelijk een conflict kan escaleren.


Citaat uit 'de Fontein':

'Als je je om de een of andere reden niet gehoord of gezien voelt, bestaat de kans dat je defensief gaat reageren, zowel verbaal als non-verbaal. Dan ga je slecht luisteren naar de ander of neem je alleen nog selectief waar, als bevestiging van wat je toch al vond. Je luistert op een manier die alleen onderschrijft wat je al wist of dacht. De rest hoor je niet (altijd) of wil je niet horen.

Wanneer de verschillen tussen jullie alleen maar groter worden en de overeenkomsten kleiner, ga je de tegenstellingen benadrukken. Je onderbreekt elkaar en je lijkt te willen scoren. Wellicht ga je zelfs de ander in diskrediet brengen, zowel ter plekke als achteraf naar anderen toe. Misschien ga je ook medestanders zoeken.

Je empathie verdwijnt beetje bij beetje. Langzamerhand ga je voelen dat je geïrriteerd raakt en dat kun je maar matig verbergen. Je vertrouwen over het positief handelen van de ander in de toekomst neemt af.

Je gaat steeds meer zwart-wit denken. Je persoonlijke geweten gaat steeds meer oordelen in termen van goed of slecht. Jij vertegenwoordigt het goede en de ander het slechte. Je gaat er ook vanuit dat de ander niet integer handelt en een vuil spelletje speelt. Wat jij uiteraard niet doet want jouw geweten is immers zuiver. Hierdoor ga je eisen stellen en je grenzen nog meer bewaken. Je trekt het rolgordijn naar beneden. Misschien ga je zelfs dikke muren bouwen. Mogelijk ga je ook emotionele chantage toepassen en dreigen met van alles en nog wat. Vaak wil je ook vereffening en boetedoening van de ander zien vanwege hetgeen de ander jou heeft aangedaan.

Het besef komt dat er eigenlijk niets meer te winnen valt. De hoop op een goede afloop neemt af. Je wordt cynisch en raakt mogelijk verbitterd. De situatie is zo uit de hand gelopen dat je jezelf (en de ander) klem hebt gezet. Je wilt je niet laten kennen. Je strijd heeft immer al zo veel gekost. Als je labiel bent wil je de ander vaak ook schade toebrengen. Je ziet de ander niet meer als mens maar als karikatuur.

Als iemand in je omgeving een mening heeft mag die uitsluitend 'pro-jou' zijn. Elke nuance van een buitenstaander wordt gezien als gebrek aan loyaliteit. Je staat vermoedelijk bol van de stress en bent niet meer in staat je te ontspannen in de omgeving van deze persoon. Het liefst wil je de ander wegvagen. Opgeruimd staat netjes. Het lastige is dat je daarbij jezelf kapot maakt en vermoedelijk de ander ook. Een mens wil zich van nature verbonden voelen (zeker met mensen die belangrijk voor je zijn). In dit escalatieproces is de verbinding totaal zoek geraakt. Dat is voor alle partijen pijnlijk. Ook al zeggen ze keihard dat het hen niets doet.'